شناسایی الگوهای مختلف دمای سطح آب دریای خزر با استفاده از روش تحلیل خوشه‌ای

دمای سطح آب دریاها و اقیانوس­ها یکی از شاخص­های سنجش ویژگی­های اقیانوس‌شناسی و هواشناسی است، به­طوری­که در مسائل اقیانوس­شناسی، هواشناسی، ماهیگیری و سیاست‌گذاری‌ها و برنامه­ریزی­های دریایی نقش مهمی ایفا می­کند. یکی از پهنه‌های آبی که نقش بسزایی در اکوسیستم، امنیت غذایی، فرصت اشتغال، امنیت نظامی و غیره برای برخی از کشورهای هم‌جوار با آن، من‌جمله ایران دارد، پهنه‌ی آبی دریای خزر می‌باشد. کشیدگی دریای خزر در راستای شمالی جنوبی به طول ۱۲۰۰ کیلومتر سبب شده است، الگوهای دمایی مختلفی را تجربه نماید. لذا این تحقیق بر مبنای آمار ماهانه و ۲۵ ساله‌ی (۲۰۰۹-۱۹۸۵) دمای آب سطح خزر که از تارنمای نوآ استخراج گردید، اقدام به خوشه‌بندی الگوهای متفاوت دمایی نموده است. نرم‌افزارهای مورداستفاده در این تحقیق شامل MatLab و Surfer می‌باشد. بر مبنای خوشه‌بندی ۳۰۰ ماه موردنظر، ۶ خوشه‌ی اصلی استخراج گردید که به ترتیب خوشه‌ی یک با ۱۰۱ ماه و خوشه‌ی پنجم با ۹۵ ماه، در رتبه‌های اول و دوم بیشترین فراوانی قرار دارند. به‌هرحال در اکثر خوشه‌ها، ناحیه‌ی جنوب شرقِ خزر جنوبی به‌عنوان گرم‌ترین منطقه شناخته شد و خزر میانی نسبت به سایر نواحی دیگر به‌عنوان خنک‌ترین ناحیه معرفی گردید. به‌طوری‌که با حرکت از خزر شمالی و جنوبی به ناحیه‌ی خزر میانی، از مقادیر دما کاسته شده است. لازم به توضیح است که بالاترین ضریب تغییرات و انحراف معیار دمای سطح آب خزر نیز، متعلق به خزر میانی می‌باشد؛ بنابراین در این تحقیق برای اولین بار در تحلیل دمای سطح آب خزر به‌جای صرف میانگین ماهانه برای کل دوره زمانی، از خوشه‌بندی دما برای شناسایی الگوی دمایی ماهانه استفاده گردید و درنهایت یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که در تحلیل‌های اقلیمی نمی‌توان تنها از میانگین‌های تقویمی مانند ماهانه استفاده نمود زیرا یک الگوی دمایی تنها در یک ماه اتفاق نمی‌افتد و از طرف دیگر نیز ممکن است در بعضی سال‌ها در ماه‌های مختلف الگوها متفاوت شوند، پس بنابراین بهترین حالت در تحلیل دمای سطح آب دریای خزر استفاده از الگوهای خوشه‌ای است.